W ramach postępowania karnego zbiera się i gromadzi szereg różnego rodzaju informacji i materiałów. Mogą być one niezwykle przydatne nie tylko dla bezpośrednio zainteresowanych przestępstwem – zwłaszcza pokrzywdzonego i podejrzanego czy oskarżonego – ale również dla wielu innych osób bądź instytucji. Jak uzyskać dostęp do takich informacji? Wszystko zależy od etapu postępowania, a jak wiadomo, procedura karna dzieli się na dwa podstawowe stadia: postępowanie przygotowawcze oraz sądowe. Pomiędzy zasadami udostępniania danych z procedury karnej na każdym z tych etapów istnieją pewne różnice.
Jak uzyskać wgląd do akt sprawy?
Postępowanie przygotowawcze prowadzi się po to, aby zebrać materiał, który pozwoli postawić zarzuty domniemanemu sprawcy bądź umorzyć postępowanie. Tym samym konieczna jest tu pewna poufność, tak aby informacje o przebiegu postępowania przygotowawczego zbyt szybko nie przedostały się poza krąg prowadzących je funkcjonariuszy. Kodeks postępowania karnego stanowi, że w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów lub kopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy czy też kopie.
Jednak na tym etapie uzyskanie informacji o stanie postępowania karnego dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu państwa. Tym samym istnieje możliwość odmowy dostępu do akt postępowania przygotowawczego, co jest praktycznie niedopuszczalne na etapie postępowania sądowego, gdzie po prostu panuje większa jawność. Jak uzyskać wgląd w akta sądowe?
Jak uzyskać dostęp do akt sądowych?
To, jak uzyskać dostęp do akt sądowych wynika z art. 156 ust. 1 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tym przepisem dostęp do akt sprawy karnej przysługuje stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym. Ustawodawca stanowi ponadto, że informacje o aktach sprawy mogą być udostępnione także za pomocą systemu teleinformatycznego, jeżeli względy techniczne nie stoją temu na przeszkodzie. Jednocześnie wskazane poprzednio osoby mają prawo sporządzenia z akt odpisów i kopii. Tym samym strony postępowania, obrońcy, pełnomocnicy i przedstawiciele ustawowi mogą bez problemów uzyskać dostęp do dokumentów dotyczących postępowania karnego.
Jednak wgląd w te akta ma szanse uzyskać właściwie każdy. Konieczne jest do tego uzyskanie zgody prezesa sądu, w którym toczy się postępowanie karne. Oczywiście tego rodzaju wniosek musi zostać odpowiednio uzasadniony. Sama ciekawość tu nie wystarczy – z punktu widzenia przepisów prawa nie jest to okoliczności usprawiedliwiająca udostępnienie akt postępowania karnego osobie, która z formalnego punktu widzenia nie jest związana z procesem. W grę może tu wchodzić konieczność uzyskania informacji niezbędnych do ochrony interesów prawnych osoby, której udostępniono akta. Często pozwala się na to także prowadzącym badania historyczne.
