Ostatnia wola zmarłego wyrażona w sposób ustny lub pisemny – w tym także w formie aktu notarialnego – nie musi opisywać ostatecznego kształtu, jaki przybierze podział majątku pozostawionego przez testatora. Polskie prawo umożliwia nie tylko ubieganie się o zachowek, ale również podważenie testamentu, nawet po wielu latach od jego powstania. Sprawdź, w jakich okolicznościach można obalić postanowienia takiego dokumentu, dowiedz się, kto może podważyć testament i poznaj skutki, jakie wywołuje uznanie go za bezskuteczny.
Podważenie testamentu – czy to możliwe?
Choć stwierdzenie nieważności dokumentu spadkowego niejednokrotnie okazuje się poważnym wyzwaniem, to należy mieć świadomość, że w granicach obowiązującego prawa możliwe jest podważanie testamentów zarówno wygłoszonych w formie ustnej, spisanych własnoręcznie przez spadkodawcę, jak i w postaci aktu notarialnego.
Trudności związane z prowadzeniem tego rodzaju postępowań uzależnione są m.in. od sposobu sporządzenia oświadczenia woli czy okoliczności towarzyszących konkretnej sprawie. Punktem wyjścia dla osób zastanawiających się, jak obalić testament, jest poznanie wszystkich okoliczności, w których tego rodzaju dokument traci swoją ważność, przestając wywoływać skutki prawne.
Kiedy testament jest nieważny?
Aby skutecznie zakwestionować dokument dotyczący rozdziału majątku zmarłego, należy udowodnić, że zaistniała jedna z przesłanek wymienionych w art. 945 § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią artykułu, testament jest nieważny, jeżeli:
- testator sporządził go w stanie wykluczającym świadome lub swobodne wyrażanie woli i podejmowanie decyzji,
- spadkodawca działał pod wpływem błędu bądź gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie takiego działania,
- dokument został sporządzony pod wpływem przymusu lub groźby.
Oprócz powyższych okoliczności można powoływać się na błędy formalne, takie jak brak podpisu na dokumencie, nieobecność odpowiednich osób (świadków) przy wygłaszaniu oświadczenia ustnego lub notarialnego czy niesporządzenie protokołu z oświadczenia wygłoszonego przez spadkodawcę.
Jak obalić testament i kto może to zrobić?
Warto zdawać sobie sprawę, z faktu, iż sprawa o podważenie testamentu notarialnego, spisanego własnoręcznie lub ustnego musi toczyć się przed sądem, a nie np. u notariusza. W toku postępowania sąd z reguły przesłuchuje świadków, ustalając wszystkie okoliczności mające wpływ na prawną moc oświadczenia woli. W przypadku gdy uda się skutecznie obalić dokument, zawarte w nim zapisy tracą moc prawną, a dziedziczenie obywa się na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym, uwzględniając wszystkie aspekty sukcesji, a więc m.in. prawo najbliższej rodziny do zachowku.
Możliwość wystąpienia do sądu z wnioskiem o podważenie testamentu ma osoba, której należy się zachowek, jak również każdy, kto ma interes prawny w zakwestionowaniu postanowień zawartych w ostatniej woli zmarłego. Co istotne, nie musi być to nawet ktoś z kręgu spadkobierców, ale np. znajomy testatora.
Podważanie testamentów po latach
Bardzo wiele osób zasięga porady prawnej co do tego, czy da się podważyć dokument spadkowy spisany przed wieloma laty. Odpowiedź na to pytanie jest jasna: nie ma żadnych przeciwwskazań do tego, aby zakwestionować ostatnią wolę zmarłego w dowolnym momencie. Nawet podważenie testamentu po 20 latach może okazać się skuteczne, zmieniając zasady dziedziczenia. Warto pamiętać, że w przypadku gdy nie uda się obalić dokumentu, osoba uprawniona do udziałów spadkowych z mocy ustawy, nadal ma prawo ubiegać się o zachowek od spadkobiercy testamentowego w oddzielnym postępowaniu.
Podważenie testamentu notarialnego – trudne, ale czy niewykonalne?
Pamiętając, że zarówno dokument spisany na papierze, jak i testament ustny są oświadczeniami woli, ich podważenie jest możliwe, ze względu na potencjalne wady, jakimi takie oświadczenia mogą być obarczone. Praktyka pokazuje, że najtrudniej jest zakwestionować dokument w formie aktu notarialnego. Wynika to z faktu, iż notariusz zobowiązany jest dochować wszelkiej staranności oraz zadbać o niezbędne formalności prawne przy przyjmowaniu oświadczenia. Bada więc zdolność testatora do czynności prawnych, weryfikuje jego tożsamość oraz sporządza protokół z wykonanych czynności.
Podważenie testamentu notarialnego często dotyczy wątpliwości co do stanu zdrowia spadkodawcy, mogącego mieć wpływ na świadomość i swobodę podejmowania przez niego decyzji. Notariusz nie jest bowiem lekarzem, co może uniemożliwiać mu jednoznaczną i trafną ocenę. Niemniej jest on zobowiązany dochować wszelkich formalnych procedur, które wpływają na ważność przyjętego oświadczenia woli.
Podważenie testamentu – podsumowanie
Wiesz już, z jakich powodów najczęściej kwestionowane są zapisy testamentowe i jak podważyć testament notarialny lub ustny, nawet po 20 latach. W przypadku spraw spadkowych cennym wsparciem może okazać się pomoc kompetentnego prawnika, który specjalizuje się w obsłudze tego rodzaju postępowań. Profesjonalizm adwokata, brak emocjonalnego zaangażowania w sprawę oraz znajomość prawnych niuansów umożliwiają osobom chcącym obalić zapisy testamentowe skuteczne dochodzenie swoich praw na sądowej sali.
