Opieka nad dzieckiem jest podstawowym prawem i obowiązkiem rodziców. Jeżeli się oni z niego nie wywiązują, to władza rodzicielska może zostać im odebrana. Jednak ustawodawca dopuszcza taką możliwość jedynie w zupełnie wyjątkowych sytuacjach. Kiedy więc możliwe jest pozbawienie władzy rodzicielskiej i z jakich powodów może do tego dojść? Kwestie te precyzuje przede wszystkim Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Co to jest pozbawienie władzy rodzicielskiej?
Z punktu widzenia przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego możliwe jest pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej ograniczenie. Są to różne sytuacje prawne, a mówiąc w pewnym uproszczeniu, pierwsza z nich oznacza zupełne odebranie praw rodzicielskich, druga zaś jedynie zawężenie możliwości korzystania z nich. Otóż prawem i obowiązkiem każdego z rodziców jest sprawowanie pieczy nad swoim dzieckiem. Jest to istota władzy rodzicielskiej, pod którą dziecko pozostaje aż do ukończenia osiemnastego roku życia.
Wobec tego, co oznacza pozbawienie władzy rodzicielskiej? Na mocy tego rodzaju orzeczenia sądu rodzic lub obydwoje z rodziców tracą możliwość wpływania w jakikolwiek sposób na sprawy dziecka, jego wychowanie czy zarząd majątkiem. Mogą co najwyżej – o ile także to nie zostanie im zakazane przez sąd – utrzymywać kontakt z dzieckiem. Dlatego trudno mieć wątpliwości, że pozbawienie praw rodzicielskich to niezwykle poważna decyzja, która może zapaść jedynie w naprawdę wyjątkowych okolicznościach. W związku z tym warto zapytać, jakie są powody pozbawienia władzy rodzicielskiej? Na to pytanie nie da się odpowiedzieć w oderwaniu od przepisów obowiązującego prawa.
Jakie są powody pozbawienia władzy rodzicielskiej?
Według przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pozbawienie władzy rodzicielskiej jest możliwe tylko wówczas, gdy władza ta nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka. Tym samym przesłanki te nie zostały przez ustawodawcę wyjaśnione w sposób ostry, a redakcja przepisów wskazanego Kodeksu pozostawia pole do interpretacji. W praktyce jednak najczęściej do pozbawienia władzy rodzicielskiej dochodzi z powodu alkoholizmu, chorób psychicznych czy innych chorób uniemożliwiając rodzicom zajmowanie się swoimi dziećmi, a także wówczas, gdy przez dłuższy czas i pomimo interwencji organów państwowych nie wywiązują się oni ze swoich obowiązków.
Kwestia tego, jak pozbawić rodzica władzy rodzicielskiej również została uregulowana przez prawo. Może do tego dojść jedynie na podstawie orzeczenia sądu, który najpierw musi przeprowadzić postępowanie, w którym dokładnie ustali sytuację dziecka oraz to, w jakich sposób – i czy w ogóle – rodzice realizują swoje obowiązki. Oczywiście rodzice zawsze mają prawo podjąć w takim postępowaniu obronę swoich racji. Ponadto pozbawienie władzy rodzicielskiej zawsze jest ostatecznym środkiem, który należy zastosować tylko wówczas, gdy inne sposoby rozwiązywania problemów rodzinnych zawiodą.
