Naruszenia dóbr osobistych to szeroki katalog czynów zabronionych o różnym stopniu szkodliwości społecznej. Zniesławienie, znane również jako pomówienie, jest jednym z najczęściej występujących przestępstw. Jest to działanie polegające na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji na temat innej osoby, które mogą zaszkodzić jej reputacji, dobremu imieniu lub spowodować straty materialne. Poniższy artykuł ma na celu wyjaśnienie, czym dokładnie jest zniesławienie, jakie są jego rodzaje oraz jakie konsekwencje prawne może nieść za sobą — zapraszamy do lektury.
Co to jest zniesławienie?
Zgodnie z art. 212 jest to przestępstwo prywatno-skargowe – oznacza to, że jest ścigane wyłącznie na wniosek osoby poszkodowanej. Zniesławienie może być wyłącznie działaniem umyślnym, którego celem jest pogorszenie percepcji pomawianej osoby w społeczeństwie lub wyrządzenie jej szkód na innym polu, np. zawodowym czy osobistym. Może ono przybrać formę pisemną (np. artykuły, posty w internecie, komentarze) lub ustną (np. plotki, oskarżenia).
Sprawy o zniesławienie w liczbach
Rozwój technologii cyfrowych w ostatnich latach sprawił, że informacje rozprzestrzeniają się z niewyobrażalną prędkością, a problem pomówienia zyskał na znaczeniu. Jest to widoczne w statystykach policyjnych z lat 1999-2020: w ciągu dwudziestu lat liczba odnotowywanych przez organy ścigania zgłoszonych przypadków zniesławienia wzrosła od kilkudziesięciu do ponad tysiąca zdarzeń rocznie. W około dwóch trzecich przypadków dochodziło do stwierdzenia czynu.
Czy zniesławienie zawsze jest karalne?
Pomówienia dotyczą rozpowszechniania informacji o nieprawdziwym, lecz bardzo krzywdzącym charakterze. Kodeks karny przewiduje także wyłączania karalności zniesławienia. Zgodnie z treścią artykułu 213 KK, są to sytuacje, gdy:
- sprawca działał w interesie społecznym lub w obronie uzasadnionego interesu prywatnego – czyli na podstawie przesłanek uznanych za słuszne i ważne,
- sprawca wykazał, że oskarżenie było prawdziwe.
Dowód prawdy w kontekście pomówień dotyczących życia prywatnego i rodzinnego może być przeprowadzony tylko w sytuacjach, gdy publiczne rozpowszechnianie informacji miało na celu zapobieganie niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego albo demoralizacji małoletnich.
Wyłączenia karalności mają na celu zachowanie równowagi między ochroną dobrego imienia jednostki a wolnością słowa i możliwością zgłaszania potencjalnych naruszeń prawa. Sprawa o zniesławienie musi obejmować ocenę intencji i okoliczności działania zarówno strony oskarżającej, jak i podejrzanego.
Jak bronić się przed zniesławieniem?
Osoby, które czują, że padły ofiarą czynu zabronionego z art. 212 KK, mogą podjąć kilka kroków w celu ochrony swoich dóbr osobistych. Należą do nich:
- wysłanie wezwania do zaprzestania naruszeń — ma to na celu zwrócenie uwagi sprawcy na pomówienie i umożliwienie mu dokonania dobrowolnego zadośćuczynienia,
- złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa do prokuratury lub na komisariacie policji,
- wystąpienie z powództwem cywilnym — poszkodowany może skierować sprawę do sądu cywilnego, domagając się odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Kara za zniesławienie zgodnie z art. 212 KK
Jeśli nastąpi stwierdzone naruszenie dóbr osobistych, sądy w wyrokach biorą pod uwagę kilka istotnych czynników. Kara za zniesławienie zwykle ma postać grzywny lub ograniczenia wolności do roku. Inaczej jest w przypadkach kwalifikowanych, określonych w art. 212 §2 KK. Jeśli pomówienia dokonano za pomocą środków masowego komunikowania (internetu, telewizji czy radia), wiąże się to z surowszym wyrokiem — może to być również kara pozbawienia wolności do roku. Polskie prawo umożliwia także dochodzenie zadośćuczynienia na drodze cywilnej za szkody moralne wynikające z naruszenia dóbr osobistych.
Pomoc prawna w sprawach z art. 212 KK
Adwokat może pomóc ofiarom zniesławienia, zapewniając im wsparcie w dochodzeniu ich praw. Udziela doradztwa w kwestii określenia, czy w danym przypadku doszło do przestępstwa z art. 212 KK. Może też przygotować i złożyć w imieniu pokrzywdzonego wniosek o ściganie sprawcy, reprezentować ofiarę przed sądem i w kontaktach z organami ścigania, dbając o właściwe przedstawienie dowodów i argumentacji prawnej. Wspiera też w zakresie możliwości dochodzenia roszczeń cywilnych, a także może brać udział w negocjacjach i mediacjach na drodze pozasądowej.
Kancelaria prawna może również wspierać osoby oskarżone o zniesławienie, pomagając im w obronie przed postawionymi zarzutami. W takim przypadku prawnik analizuje okoliczności sprawy i dowody, aby ocenić, czy działanie klienta mieści się w ramach prawnie dopuszczalnych wyjątków od karalności. Może on również przygotować obronę, reprezentować oskarżonego, dążąc do uniewinnienia go lub zmniejszenia ewentualnej kary, a także doradza w kwestiach związanych z możliwością odwołania się od wyroku lub negocjacji w celu osiągnięcia ugody.
Obrona przed zniesławieniem — najważniejsze aspekty
Przestępstwo z art. 212 KK jest jednym z często spotykanych naruszeń dóbr osobistych. Podczas postępowania w sprawach o zniesławienie sądy analizują postawę i motywację zarówno osób poszkodowanych, jak i oskarżonych. Kluczowe jest zrozumienie, że obrona dobrego imienia i reputacji musi iść w parze z poszanowaniem wolności słowa. Na rosnącą liczbę zdarzeń w ostatnich latach może wpływać rozwój technologii oraz środków masowego przekazu — co zwraca uwagę nie tylko samych pokrzywdzonych i organów ścigania, lecz także władzy ustawodawczej, która zdecydowała się na wprowadzenie formy kwalifikowanej.
